فینتک (FinTech) به مجموعه ای از فناوری های مالی (Financial Technology) که تشکیل دهنده خدمات نوآورانه مالی می باشند گفته می شود.
در دنیا تا چند سال پیش فین تک بیشتر بر روی پرداخت، انتقال پول، سرمایه گذاری جمعی و وام فرد به فرد محدود و متمرکز بود. اما در طی چند سال اخیر نوآوری ها و پیشرفت های فناورانه موجب شده است تا افق فین تک به موضوعات بیشتری گسترده شود و راه حل های نوآورانه برای مسائل مختلف در لایه های مختلف امور مالی ارائه گردد. بستر فنی این راه حل های نوآورانه که پیش از این دشوار و دور از دسترس به نظر می آمدند هوش مصنوعی، اتوماسیون روباتیک فرآیندها، رایانش ابری و زنجیره بلوکی می باشد.
این راه حل های نوآورانه، فراتر از موضوع پرداخت، به موسسات مالی و بانک ها کمک کرده اند تا بتوانند برای مثال شناخت بهتری از مشتریانشان بدست آورند و در نتیجه در خصوص اعطای وام به یک مشتری تصمیم درست تری بگیرند و همه را به یک چشم نبینند. یا اینکه ریسک سرمایه گذاری های خود را کاهش دهند.
افزون بر اقتصاد خُرد، انقلاب دیجیتال به بازارهای بورس هم وارد شده است در نتیجه همه مدیران و فعالان این حوزه را نیز مجبور کرده تا درک و دانش خود را از دنیای دیجیتال و فناوری های نوین مالی در تمامی بخش ها بالا ببرند. بسیاری از بانک ها و موسسات مالی به صورت شخصی یا مشارکتی برنامه های حمایت از استارتاپ های نوآورانه فناوری های مالی را ایجاد کرده اند تا از این قافله عقب نمانند. کارآفرینان زیادی هم هستند که محصولات و خدمات نوآورانه ای را برای حل مشکلات پیچیده ساخته اند و برای توسعه کار خود به دنبال شریک و سرمایه گذار می گردند و البته یک نکته مهم و کلیدی این است که این افراد فضای کسب و کار خود و روش تعامل با شریک را به درستی درک کنند.
دسته بندی فین تک
موسسه دلوئیت خدمات مالی را بر اساس شش کاربرد اصلی به شرح زیر دسته بندی کرده است:
- پرداخت
- ساماندهی بازارها
- مدیریت سرمایه گذاری
- بیمه
- وام و سپرده گذاری
- تامین سرمایه
بخش های کوچکتری هم وجود دارد:
- امور مالی شخصی
- پژوهش های مالی
- زیرساخت های بانکی
- بانکداری مصرفی
تسهیل کننده های فین تک
۹ روند فناوری محور وجود دارند که نوآوری را در این حوزه آسان می کنند:
- رایانش ابری
- برونسازی خدمات و فرآیندها
- اتوماسیون رباتیک فرایند ها
- تحلیل پیشرفته
- دگرگونی دیجیتالی
- بلاک چین
- قراردادهای هوشمند
- هوش مصنوعی
- اینترنت چیزها
در زمینه شعب فیزیکی و مجازی، فرصت های جدیدی به کمک تحلیل پیشرفته و هوش مصنوعی ایجاد شده است که به کمک آن می تواند تصمیم گیری را مناسب تر کرد، درک بهتری بدست آورد و هزینه ها را کاهش داد.
تحلیلگران فین تک معتقدند از میان این فناوری ها، به بانک ها پیشنهاد می کنند که از فناوری های دم دستی تر مانند اتوماسیون روباتیک فرآیندها، تحلیل پیشرفته، بیرون آوری خدمات و فرآیندها و فضای دیجیتال استفاده کنند. آنان پیشنهاد می کنند که بانک ها از فناوری های دگرگون کننده ماننده هوش مصنوعی، بلاک چین و قراردادهای هوشمند غافل نمانند. اگرچه این ها زمان بیشتری برای رسیدن به بلوغ نیاز دارند اما لازم است تا مدام محصولات و خدمات نوآورانه در این حوزه ها تولید و آزمایش گردد.
با اینکه رسیدن به نتایج ملموس به زمان نیاز دارد اما موسسات مالی و بانک ها لازم است تا فعالانه خود را با این فناوری ها درگیر نمایند تا ببینند کدام یک از محصولات و خدمات نوآورانه بر اساس این فناوری ها، می تواند قابلیت پذیرفته شدن در بازار را داشته باشد و بکار بیاید.
در ادامه، مفید است که بدانید مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی، یافته های کلیدی زیر را در حوزه فین تک منتشر کرده است:
- نوآوری در خدمات مالی عمدی و قابل پیش بینی است؛ به احتمال زیاد، بزرگان بازار از جاهایی مورد حمله قرار خواهند گرفت که در آن جا بیشترین موانع جذب مشتریان با حوزه های پرسود تلاقی پیدا می کند
- نوآوری ها یی که شامل مدل های کسب و کار مبتنی بر پلت فرم، داده های حجیم و سرمایه گذاری سبک باشد بیشترین تاثیر را خواهند داشت
- تاثیرات ناگهانی ناشی از دگرگونی بازارها ابتدا در بخش بانکی احساس خواهد شد. با این حال، بیشترین تاثیر برهم زدگی با در بخش بیمه ممکن است احساس شود
- مؤسسات معتبر راهبردهای موازی را بکار می برند؛ به صورت تهاجمی با تازه واردها رقابت می کند و همزمان با استفاده از امکانات و زیرساخت های سنتی که دارند به همان تازه وارد ها، به خدماتشان دسترسی می دهند
- همکاری بین قانون گذار، آن موسسات معتبر و تازه واردها لازم است تا بدانند که چگونه نوآوری های جدید، ریسک صنعت را تغییر می دهند چه مثبت و چه منفی
- برهم خوردن بازارها یک رویداد یک باره نیست، بلکه یک فشار مستمر برای نوآوری است که رفتارهای مشتری، مدل های کسب و کار و ساختار بلند مدت خدمات صنعت مالی را شکل می دهد
فینتک در ایران
در یکی دو سال اخیر، توجه به فینتک در ایران بالا گرفته است و در همایش ها و مسابقات ایده پردازی و ساخت محصولات و خدمات نوآورانه فناوری های مالی برگزار شده است. اغلب این همایش ها با پشتیبانی و یا به طور کامل توسط بانک ها اجرایی شده اند. در ابتدا هدف از برگزاری این نوع رویدادها جنبه خبری و روابط عمومی آن با موضوع حمایت از کارآفرینی و نوآوری بوده اما به تدریج همزمان با آن، این موسسات قصد دارند تا بلکه بتوانند به نیروی جوان، خوشفکر و با انگیزه فراتر از چار دیواری ساختمان های خود دست پیدا کنند و آنان را جذب بدنه کارشناسی خود کنند تا نوآوری را در خود جان ببخشند.
برای اینکه درک بهتری از وضعیت فین تک امروز ایران بدست بیاوریم ابتدا بهتر است روند توسعه خدمات بانکی دیجیتال را در کشورمان در نظر بگیریم. تعدادی از بانک های ایرانی، از جمله بانک سامان و بانک پارسیان از پیش قراولان خدمات اینترنتی و دیجیتالی مانند سامانه های بانکداری اینترنتی بوده اند. پس از آن ها، نمونه های موفق (Best Pracitces) توسط بانک های دیگر کم کم مورد پذیرش و استفاده قرار گرفت.
بانک ها، سرمایه گذاری های هنگفتی را در حوزه نوآوری در شعبه های اینترنتی و مجازی خود انجام داده اند. اگرچه اغلب از نظر نرم افزاری از سامانه های یکسانی با ظاهر اختصاصی استفاده کرده اند اما امروز کمتر موسسه یا بانکی هست که موارد اولیه مانند سامانه های اینترنتی را نداشته باشد.
موج بعدی، نرم افزارهای موبایل و یا اپلیکیشن های این حوزه بوده که با هدف توسعه بانکداری موبایلی m-Banking اجرا شده است که البته همه آن بانک ها نتوانسته اند به خوبی تعدادی محدود این خدمت را ارائه کنند. تعدادی از بانک های بزرگ مانند بانک ملت، صادرات، اقتصاد نوین و … برنامه های موبایل مناسب و پایدار و درخور نام خود ندارند. برای مثال نسخه اندروید دارند اما آی او اس ندارند. یا اگر هم دارند تجربه کاربری مناسبی ندارد و اشکالاتی دارند. یا اغلب باید نسخه های مختلف نصب کرد و قبلی ها را تند تند حذف کرد. یا مدام اپ های جداگانه و موقت برای کارهای مختلف ارائه می کنند. تا جایی که احساس شکل گرفته است که برای یک کار جدی بانکی به صورت غیر حضوری، بهتر است به سایت بانک مراجعه کنید. در این شرایط نرم افزارهای واسطه پرداخت مانند آسان پرداخت این خلاء را به خوبی پر کرده است.
فرصت های زیادی برای نوآوری در خدمات مالی و یا ایجاد نیازهای جدید در جامعه وجود دارند و ایده های نوآورانه در این زمینه کم نیستند. چالش مهم، اجرایی کردن آن ایده هاست آن هم با توجه به زیرساخت های موجود و به روز نبودن قوانین و مقررات موجود نسبت به نیازهای مردم.
چند نکته مهم در خصوص فینتک در ایران
۱. فینتک فقط پرداخت نیست
یکی از بخش های مورد توجه در حال حاضر در فینتک ایران، پرداخت است. دلیل آن بازشدن راه تا حدودی توسط پیشگامان و وجود مجوز های مشخص می باشد. همچنین وجود تقاضا از جانب مردم به دلیل افزایش کسب و کارهای کوچک، مشاغل خانگی و شخصی، به واسطه فراگیری دسترسی به اینترنت پرسرعت و شبکه های اجتماعی نیز در دلایل این توجه می باشد.
از سوی دیگر، این بخش در ایران به دلیل وجود کارمزد انتقال وجه و بهره بانکی به حساب های مانده دار، زودتر به درآمد می رسد.
در نتیجه در این حوزه رقابت بالا گرفته است و به اقیانوس قرمز تبدیل شده. در حالیکه بر اساس روندهای جهانی در حال حاضر کاربردهای بسیار مهمی برای نوآوری در خدمات مالی می توان متصور شد که در ایران دست نخورده مانده و اقیانوس آبی می باشند.
۲. پروژه های زیادی در پستوی برخی از بانک ها خاک می خورد
برخی از بانک ها، به صورت درونی یا برونسپاری یا با شراکت با استارتاپ ها، به صورت محرمانه پروژه های مختلفی را راه اندازی کرده اند اما بسیاری از این پروژه ها به دلیل اینکه زیرساخت های فنی، قانونی یا فرهنگی آن ها وجود ندارد به بازار عرضه نشده اند. در نتیجه تعداد زیادی پروژه های مشابه لانچ نشده در بدنه بانک ها و موسسات مالی وجود دارند.
۳. بی سر و صداها را چدی بگیرید
تعدادی دیگر از محصولات و خدماتی که به بازار عرضه شده اند و در حال جذب مشتری و ارائه خدمات خوب هستند در فضای استارتاپی سر و صدایی بپا نکرده اند. بنابراین پیگیر کنندگان این فضا، از آن بی خبر مانده اند و در نتیجه آن را جزو رقبای خود نمی یابند.
۴. جو گیر نشویم
سر و صدای ناشی از همایش ها و رویدادهای بیت کوین و بلاک چین و مسابقات فینتکی و جایزه های آن زودگذر تر از آن هستند که بشود به آن ها به عنوان یک بستر کارآمد نگاه کرد. پیش از اینکه وارد این حوزه شوید بهتر است تا جایی که می توانید تحقیقات بازار انجام دهید و اندازه بازار را بدست بیاورید. حداقلش این است که هرچه اپ یا سایت در این حوزه فعالیت می کنند را تست و بررسی کنید. روندهای ایران و جهان را بررسی کنید و ببینید نیاز واقعی کجاست. قوانین و مقررات مربوطه را بررسی کنید
۵. به خروج (exit) فکر کنید
در صورتیکه وارد این حوزه شده اید بهتر است به اگزیت فکر کنید. پس از مدتی که کار شما پیش رفت و گرفت، و اگر به آن اهداف تجاری که مورد نظرتان است رسید، برنامه تان چیست؟ اگر سرمایه گذاری جدیدی لازم بود چطور؟ آیا این شرکت خارج می شوید و سهامتان را می فروشید؟ به چه کسی و چه کسب و کارهایی؟
۶. از ابتدا مراقب متخلفان باشید
حوزه مالی یکی از حوزه های حساس است. هر زمان که یک کسب و کار نوپا در این حوزه راه اندازی می شود در ابتدا با این خطر روبرو است که موارد لازم و پیش نیازهای مقابله با تخلفات مالی را توسط کابرانش رعایت نکرده باشد و در نتیجه ابزاری شود در دست متخلفان برای پولشویی، دریافت و انتقال درآمدهای نامشروع و غیرقانونی.
نکته مهم این است که فین تکی ها باید درک کنند که چگونه می شود اعتماد کاربر نهایی را جلب کرد و چطوری با رعایت خطوط قرمز قانونی برای او ارزش آفرینی نمایند.
نوبت شماست:
شما چه فکر می کنید؟ لطفا نطرتان را با من و دیگر مخاطبان خوشفکری در میان بگذارید.