دنیای امروز، دنیای کارآفرینان است. دنیای افراد خوشفکری که با دیدگاه های منحصر به فرد، انرژی و پشتکار زیاد و عزم جدی که می خواهند از طریق اجرایی کردن ایده های نوآورانه شان دنیا را به چیزی بهتر از آنچه هست تغییر دهند.
کارآفرینان به فضای فیزیکی، فکری و فرهنگی برای پرورش و حمایت از کسب و کار نوآورانه خود و تبدیل آن ها به شرکت های بزرگ و تعیین کننده در بازار نیاز دارند.
در این مسیر طولانی و پرپیچ و خم، کارآفرینان با موانع و مشکلات بسیاری روبرو خواهند شد و اغلب به بیراهه منحرف می شوند.
برای حمایت از کارآفرینان، تلاش های مختلفی به اقتضای فضای فکری حاکم بر جامعه در سال های گذشته در قالب های مختلف مانند مراکز رشد دانشگاهی، پارک های علم و فناوری، مراکز نوآوری و … انجام شد و نتایج گاه بسیار خوبی را در بر داشتند. اما به دلایل گوناگون از جمله ساختار بروکراتیک، با لایه های مدیریتی متعدد، و عدم ساختارهای مشخص، این مراکز، اگرچه هزینه های بالایی صرف کردند اما آنگونه که انتظار می رفت، موفق نبودند. بنابراین چند سال پیش اولین نمونه از نهادهای نسبتا نوینی به نام شتابدهنده (Accelerator – اکسلریتور) در کشور بوجود آمد. و حالا پس از گذشت چند سال، امروزه به نظر می آید که تعداد شتابدهنده ها به سرعت در حال افرایش هستند و هفته ای نیست که خبر راه اندازی یک شتابدهنده جدید را نشنویم.
شتابدهنده ها کم کم به به بخش های شناخته شده ای از صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر تبدیل شدند. اما مانند سایر اقدامات نوآورانه، بخش زیادی از آن ها به ویژه در شرایط اقتصادی کنونی، به احتمال زیاد شکست می خورند. با این حال اگر شکست هم بخورند نقش بسیار مهمی در اکوسیستم کارآفرینی را ایفا کرده اند.
بر اساس داده های جمع آوری شده توسط Seed-DB در مورد اثربخشی برنامه های شتاب دهنده در دنیا، شتابدهنده ها تا سال ۲۰۱۸ بیش از ۸۰۰۰ استارتاپ راه اندازی کرده اند و در مجموع ۸۲ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده اند. تخمین زده می شود که صدها عدد از این استارتاپ ها با ارزش بالای ۱ میلیارد دلار رسیده اند. از همه مهمتر، استارتاپ هایی که از شتاب دهنده فارغ التحصیل شده اند هزاران شغل ایجاد کرده اند.
البته منابع اطلاعاتی خیلی کامل نیستند و این داده ها بر اساس تعدادی از استارتاپ ها به دست آمده و بر اساس عدد و ارقامی می باشد که خود استارتاپ ها اعلام کرده اند، در کنار داده هایی که از CrunchBase به دست آمده است.
البته باید دقت کرد که شتابدهنده ها اگرچه نقش مهمی دارند اما نوش داروی حل مشکلات اقتصادی، فرار مغزها و عدم اشتغال نیستند.
شتابدهنده ها دوست دارند همه استارتاپ هایشان به موفقیت برسند اما می دانند که این بیشتر یک رویاست تا واقعیت. آن ها ریسک شکست خوردن استارتاپ ها و از دست رفتن هرینه ها و سرمایه های ارائه شده به استارتاپ هایشان را پذیرفته اند. در نتیجه برایشان چندان مهم نیست که همه استارتاپ هایشان بتوانند برای دور بعدی سرمایه زیادی جذب کنند (اگر این اتفاق بیافتد خیلی هم استقبال می کنند)، برای آن ها مهم این است که ارزش استارتاپ هایشان رشد کند. در نتیجه تلاش می کنند تا یک شبکه خوب برای حمایت از استارتاپ ها و جذب سرمایه مورد نیاز آینده بسازند. هرچه این ارتباطات قوی تر باشد فرصت های بیشتری ایجاد خواهد شد.
تعریف دقیق شتابدهنده
شتابدهنده یک ساختار منسجم و مشخص در جهت حمایت و توسعه کارآفرینی نوآورانه و دانش بنیان است که با هدف ارائه موارد زیر ایجاد می شود:
- کمک به کوتاه کردن مسیر و زمان راه اندازی و توسعه یک کسب و کار نوپا
- کمک در جهت بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات، و ثبات مالی کسب و کار نوپا
- آموزش و پرورش استارتاپ های پذیرش شده به صورت موازی و گروهی
- مشارکت در فرآیند فشرده توسعه کسب و کار نوپا برای یک مدت محدود
- دارا بودن یک سیلابس آموزشی مشخص و رشد محور
- ارائه ی مربی گری و یا منتورینگ و راهنمایی و مشاوره از کارآفرینان پیشکسوت و باتجربه به کارآفرینان
افزون بر این ها، (نه همه) شتابدهنده ها، با ویژگی های زیر متمایز می شوند:
- فرآینده انتخاب، و داوری بسیار رقابتی
- مبلغ سرمایه اولیه ارائه شده
- معرفی کارآفرینان به سرمایه گذاران احتمالی
- فضای کاری مشترک همراه با کمک و کاهش قیمت برای دسترسی به زیر ساخت ها و خدمات
تفاوت شتابدهنده و مرکز رشد
در آنالیز و بررسی که توسط موسسه Brooking انجام شده برخی ابهامات در مورد کاری که شتابدهنده ها انجام می دهند و تفاوت آن ها با سایر موسساتی که استارتاپ ها را در مراحل اولیه حمایت می کنند مشخص شده است. همچنین تحقیقاتی در مورد تاثیر شتابدهنده ها در مورد رسیدن به اهدافشان، بهترین برنامه های شتابدهی، اندازه، دامنه و برخی ارقام و آمار در ایالات متحده آمریکا انجام شده است.
همانطور که گفته شد شتابدهنده ها نقش زیادی در شکلگیری استارتاپ ها در دنیا دارند. همچنین شواهد مهمی وجود دارد که نقش و تاثیر بالای شتابدهنده ها را بر روی عملکرد استارتاپ ها نشان می دهد.
شتابدهنده ها از استارتاپ های Growth-driven (رشد محور) از طریق آموزش، مربیگری، و تامین مالی حمایت می کنند. استارتاپ ها برای مدت زمان مشخصی به شتابدهنده وارد می شوند. تجربه شتابدهی یک فرایند آموزش فشرده، سریع و همه جانبه با هدف افزایش سرعت چرخه بساز-بسنج-بیاموز یک تیم نوپا و خلاق، تنها در چند ماه است. برنامه های شتابدهی مدت زمان ثابت و مشخصی دارند، بر اساس یک دسته از استارتاپ ها هستند، و مربیگری دارند، و آنها با نمایش دستاوردهای خود در یک جلسه Demo اصطلاحا فارغ التحصیل می شوند.
جدول زیر تفاوت شتابدهنده ها و سایر مراکز را به طور واضح مشخص می کند:
| مراکز رشد | سرمایه گذاران فرشته | شتابدهنده ها | مراکز و روش های ترکیبی |
| مدت زمان | ۱ تا ۵ سال | مداوم | ۳ تا ۶ ماه | ۳ماه تا ۲ سال |
| برگزاری برنامه های دوره ای | خیر | خیر | بله | خیر |
| مدل کسب و کار | اجاره محل/ خیر خواهانه | سرمایه گذاری | سرمایه گذاری/ می تواند خیرخواهانه هم باشد | سرمایه گذاری / خیرخواهانه |
| انتخاب تیم های نوپا | بدون رقابت | رقابتی | رقابتی/ دوره ای | – |
| استارتاپ ها در چه مرحله ای پذیرش می شوند؟ | مراحل اولیه یا آخر | – | اولیه | اولیه |
| آموزش | از طریق مدرسان | ندارد | سمینارها و کارگاه ها | – |
| مربیگری و منتورینگ | خیلی کم | در صورت نیاز توسط سرمایه گذار | زیاد، توسط مربیان و منتورهای شتابدهنده یا دیگران | پشتیبانی توسط کارکنان خبره |
| محل کار تیم های استارتاپ | در محل مرکز | – | در محل شتابدهنده | در محل |
سه نکته مهم درباره همکاری با شتابدهنده ها
۱. شتابدهنده، شریک استارتاپ است
شتابدهنده ها شریک استارتاپ ها هستند. شراکت هم در موفقیت و هم در شکست. که این امر در قالب یک مدل همکاری مشخص شامل تقسیم سهام میان کارآفرینان و شتابدهنده در ازای آورده های نقدی و غیرنقدی دو طرف عملیاتی می شود. برای نمونه دریافت درصد کمی از سهام توسط شتابدهنده در ازای سرمایه نقدی و غیرنقدی که ارائه می نماید. لازم است دقت شود که میزان سهامی که شتابدهنده دریافت می کند نباید آنقدر زیاد باشد که کنترل کسب و کار را از کارآفرین بگیرد، و یا جایی را برای ورود سرمایه گذاران بعدی در آینده باقی نگذارد.
۲. شتابدهنده دارای برنامه زمانی مشخص است
هدف یک شتابدهنده کوتاه کردن و شتابدهی به پروسه های راه اندازی یک کسب و کار رو به رشد است. اگر برنامه زمانی با آغاز و پایان مشخص وجود نداشته باشد و دو طرف یعنی شتابدهنده و استارتاپ، خود را به یک بازه زمانی از پیش تعیین شده مقید ندانند، به احتمال زیاد شتابی در اجرای نقش های خود هم نخواهند داشت. در واقع این موضوع یکی از تفاوت های اساسی شتابدهنده ها با مراکز رشد (incubators) هم هست. در آن مراکز زمان معنا و ارزش خودش را کم کم از دست می دهد، و معمولا هسته های فناوری با زمان های طولانی در آنجا باقی می مانند تا بلکه به جایی برسند. تصور کنید نوزادی که برای زمان مشخصی نیاز به incubation دارد تا به رشد لازم برسد، را بیش از اندازه ی طبیعی در دستگاه انکوبانور بماند. این نوزاد قطعا نوزاد سالمی نخواهد شد.
۳. یک مزیت مهم شتابدهنده، شبکه منتورها و سرمایه گذاران آن است
همانطور که قبلا گفته ایم منتور با مربی آموزشی، متفاوت است. تعریف مناسبی که از کلمه منتور می توان ارائه کرد، فردی است با تجربه که سال ها در یک حوزه ی مشخص فعالیت عملی داشته است، شکست ها و موفقیت های متعدد تجربه کرده است. معمولا چنین افرادی به سبب تجربه، سن بالاتری داشته و به قول معروف چندین پیراهن بیشتر پاره کرده اند. چنین افرادی، در حوزه های کاری خود سرشناس و بسیار با ارزش هستند، روابط تجاری بسیار خوبی دارند و مورد قبول فعالان آن حوزه هستند. ارتباط داشتن با چنین بزرگانی، برای کارآفرینان جوان، می تواند افتخار محسوب شود. آنان با یک جمله، یک اشاره یا یک تماس، می توانند طرز فکر یک کارآفرین را دگرگون می نماید و به حرکت او به سمت موفقیت شتاب می دهدد. در ادبیات عرفانی و کهن ما، به چنین شخصیتی هایی با عنوان های مانند پیرِ راه، مرشد، راه بلد و … یاد می شود.
اضافه بر آن، یک شتابدهنده وقتی می تواند برای استارتاپ هایش بیشترین ارزش را ایجاد کند که آن ها را به سرمایه گذاران مرتبط و علاقمند معرفی نماید. ایجاد یک ارتباط موثر بین استارتاپ ها و سرمایه گذاران کمک می کند که استارتاپ ها بتوانند فرصت های بهتری را برای جذب سرمایه های بعدی مورد نیاز خود بدست آورند.
در پایان لازم به ذکر است اگرچه، تنها راه رسیدن به موفقیت در راه اندازی یک کسب و کار با ارزش، شتابدهنده ها نیستند اما توجه به نکات فوق در خصوص شتابدهنده ها بسیار حائر اهمیت است چراکه می تواند به کارآفرینان کمک کند تا به درستی به سوی موفقیت شتاب بگیرند.
نوبت شماست
نظر شما درباره شتابدهنده ها چیست؟ آیا در برنامه های شتابدهی شرکت کرده اید؟ آیا انتظارتان را برآورده کرده است؟
