ابَر تورم چیست و چگونه ایجاد می شود؟

وقتی در بازار یک کشور قیمت اجناس و خدمات روز به روز و به سرعت بالاتر برود و آن کالاها نایاب شوند و ارزش ارز رایج آن کشور پایین بیاید و قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند در این صورت چیزی فراتر ار تورم یا ابر تورم (hyperinflation) ایجاد شده است.

اگر در اقتصاد یک کشور حجم اسکناس و پول نقد که دست مردم است افزایش یابد اگرچه در ابتدا ممکن است به نظر بیاید که همه پولدارتر شده اند. اما به این دلیل که تعداد اجناس و کالاهایی که می توان خرید ثابت می مانند، به نسبت میزان پول بیشتری به دنبال یک کالای خاص خواهد رفت و در نتیجه ارزش پول به نسبت آن کالا کاهش پیدا می کند. به این ترتیب آن کالا گران می شود.

مشکل وقتی ایجاد می شود که این میزان افزایش پول نقد در دست مردم باقی بماند و در چرخه های تولید کننده ارزش و ثروت استفاده نشود. در این حالت، هر گاه به صورت ناگهانی بخش وسیعی از مردم به سمت خرید کالایی خاص بروند بر اساس توضیحات بالا آن کالا گران و گرانتر می شود.

دلیل بالارفتن حجم نقدینگی چیست؟

دلیل بالارفتن حجم نقدینگی این است که دولت ها اسکناس چاپ می کنند.

لازم به ذکر است که اسکناس یا هر مدل دیگری از ارز رایج یک کشور چیزی نیست جز یک برگه کاغذ یا یک سری عدد توی کامپیوترها که مردم آن کشور به ارزشمند بودن آن اعتماد کرده اند. در واقع وقتی همه ی مردم از یک برگه های کاغذ که روی آن عددی درج شده برای داد و ستد و خرید و فروش استفاده کنند،‌ آن برگه کاغذی ارزش پیدا می کند.

دلایل مختلفی برای اینکه چرا یک دولت یا بانک مرکزی آن پول چاپ کند وجود دارد از جمله اینکه منابع دیگری برای درآمد ندارد و باید بتواند هزینه ها و حقوق کارمندان و مستمری بگیرانش را پرداخت کند.

چرخه تورم و ابر تورم

همانطور که گفته شد این موجب می شود که قیمت کالاها بالا بروند و چون قیمت ها بالا رفته اند باید پول بیشتری چاپ شود تا بتوان همان کالاها را خریداری کرد. در نتیجه این چرخه مدام تکرار می شود و موجب می شود که تورم بالا بروند و قیمت ها روز به روز تغییر کنند.

البته در کشورهایی که اقتصاد باثبات و پیشرفته ای دارند این میزان ۱ یا ۲٪ است و تورم سالیانه در اندازه های ۵٪ و ۱۰٪ در خیلی از کشورها وجود دارد. اما تصور کنید که این تورم ماهیانه یا روزانه و یا حتی ساعتی باشد. یعنی ساعت به ساعت ۱۰٪ قیمت ها بالا بروند. در نتیجه چون ارزش پول به سرعت به نسبت کالاها کاهش پیدا می کند، نگه داری پول فایده ای ندارد و بنابراین همه مردم هجوم می برند به سمت اینکه پولشان را تبدیل کنند به دارایی های ثابت مانند مسکن و زمین و یا ارزهای خارجی یا فلزات گران بها.

فروشنده های کالاها چون می بینند که قیمت ها دارد بالا می رود از فروش اجناس خود سر باز می زنند و فروش را متوقف می کنند تا بلکه به قیمت بالاتر بفروشند. برخی هم از این می ترسند که اگر موجودیشان را بفروشند به دلیل افزایش قیمت ها نمی توانند انبارشان را مجددا پر کنند و کاسبی شان مختل شود.

در نتیجه این ها، قیمت ها بازهم بالاتر می رود.

اضافه بر آن، مردم از ترس اینکه کالای مصرفی که در آینده می خواهد بخرند دیگر گیرشان نیاید، تعداد بیشتری از آن کالای مصرفی را می خرند. مثلا وقتی کسی می بیند که قیمت پوشک بچه دارد روز به روز گرانتر می شود وقتی به فروشگاه می رود بجای اینکه یک بسته بخرد ۱۰ بسته می خرد. در نتیجه موجودی فروشگاه ها کاهش می یابد و قیمت کالاهای باقی مانده به صورت پوشک بچه به صورت انفجاری بالا می رود.

چند نمونه مشهور از این نوع ابرتورم در دنیا

پس از جنگ جهانی اول یک نمونه مشهور در آلمان اتفاق افتاد. دولت باید غرامت زیادی را بابت جنگ پرداخت می کرد و در نتیجه تصمیم گرفتند مقدار زیادی اسکناس چاپ کنند. البته بعضی ها هم اعتقاد دارند که در آن زمان دولت می خواسته اقتصادش را نابود کند تا بهانه ای داشته باشد که از زیر بار پرداختن غرامت شانه خالی کند. به هر ترتیب، شرایط طوری که پس از ۶ سال تورم نسبت به ارزش پول رایج آلمان که در آن زمان (Goldmark) نامیده می شود به یک تریلیون برابر رسید!

نمونه نزدیک تر آن از لحاظ تاریخی، کشور زیمبابوه است. اقتصاد زیمبابوه از دهه هشتاد میلادی به بعد میزان زیادی از توان تولیدی خود را از دست داد و دولت به شدت اسنکاس چاپ کرد. کار به جایی کشید که دولت مجبور شد اسکناس ۱۰۰ تریلیون دلار زیمبابوه ای چاپ کند تا مردم بتوانند با آن خریدهای روزمره شان را انجام دهند. نسبت ارزش دلار آمریکا به دلار زیمبابوه ای به عدد باورنکردنی ۱۰ به توان ۳۰ رسید.

در زیمبابوه ارزش پول ملی آنقدر پایین آمده که با آن صنایع دستی درست می کنند. مثلا با اسکناس ها زنبیل می سازند و می فروشند. یا برای یک خرید معمولی اسکناس ها را در گونی و یا روی فرغون حمل می کنند.

ویدیو: ابر تورم در یک دقیقه

نوبت شماست:

نظر شما در مورد این نوع از تورم چیست؟ چه نمونه های دیگری از آن سراغ دارید؟ آیا شرایط اقتصادی ایران در بهار و تابستان سال ۹۷ دچار ابر تورم شده است؟