در راستای اتفاقات روزهای گذشته پیرامون انتشار آمار ارزش گذاری شرکت های اینترنتی دنیا و نام برده شدن از سه تا از کسب و کارهای ایرانی این مطلب را می نویسم؛ هر چند تا آخرین کلمه ها از خودم می پرسم، بنویسم؟ و به طور کلی صرف نظر از حواشی مسئله، خوشحال، امیدوار و کمی نگران هستم و فکر می کنم همه اینها اتفاقاتی هستند که باید بیفتند، و این مسیر طی بشود تا به بلوغ برسیم.
تقریبا به هر کسی هم کمابیش حق می دهم؛ اما موضوع این نیست!!
۱. نباید در بیابان نشست تا باران خودش ببارد.
به طور خلاصه دوست دارم عنوان کنم، کاری ندارم منافع این داستان به چه کسی می رسد. فکر می کنم اگه همه در بیابان نشسته باشیم و یک یا چند نفر بدوند به یک آبادی برسند، حتی اگر ما آن‌را سراب مطلق ببینیم و بدانیم، حداقل خوش به حالشان که دویده اند و در انتظار و گلایه کردن ننشسته اند. اگه به چیزی هم رسیده اند، تلاش و دوندگی خودشان بوده، اگر که نرسیده اند هم نمی فهمم این همه دعوا سر چیست!!! اگر افراد دیگری هم هستند که می دوند، مطمئنا آنها هم دیر یا زود به آبادی خودشان می رسند، کافی ست کمی باهوش و پرتلاش باشند.
۲. منابع دنیا بی پایان است.
اینطور نیست که یک سایت یا رسانه (به هر شکل و عنوان و با اتکا به هر فرد یا هر اطلاعاتی) آماری منتشر کند و دیگر همه فرصت ها از دست بروند و برای بقیه چیزی باقی نماند. اتفاقا، کاملا برعکس فکر می کنم که اگر افراد فعال و پی گیر باشند چه بسا اتفاقات بهتری از پشت پرده ها نمایان خواهد شد و منابع بیشتری هم به سمت همه ما جاری می شوند.
من این داستان را مثال جاری شدن اولین قطره های آب در جویبارهای خشکی زده می بینم؛ در ابتدا به نظر میرسد همه چیز گل آلود شده و رفته رفته آب زلال و شفاف جاری می شود. جریان یافتن اطلاعات هم همیشه باعث می شود شفافیت به وجود بیاید و ظرفیت های واقعی آشکار شود. کمی صبر داشته باشید و از مسائل و حواشی پیش پا افتاده به سلامت عبور کنید. حرفم را باور کنید! کافی ست چند صباحی بگذرد.
۳. باور کنید این رقم ها خیلی هم پول زیادی نیستند!
خوب ارزش همه چیز که به قیمت پیتزا و نهایتا MacBook Pro منتهی نمی شود! الان یک خانه ی ۲۰۰ متری معمولی در تهران ۲ میلیارد تومان ارزش دارد. و استخدام هر کارمند در یک شرکت با پایین ترین حقوق ممکن بالای یک میلیون تومان برای یک شرکت هزینه دارد. بعد شرکتی با این حجم کارمند، تجهیزات، انبارها و باقی دارایی ها، و کسب و کاری که به بازارش تصاحب دارد و آینده روشنی هم می تواند داشته باشد چرا نمی تواند اینقدر ارزش گذاری شود؟
شاید جواب این سوال این است که ما از گردش مالی خیلی از شرکت ها اطلاع نداشته ایم و این صنعت و صنف همیشه با فقر مالی روبرو بوده و ارقام کوچکی سروکله می زده. بنابراین تصور می شود این ارقام خیلی بالا هستند. فقط نگاه کنید به اینکه رقم های مبادله ای برای استارتاپهای خارجی در چه رقم هایی هستند، یا اینکه ارزش کارخانه ها و شرکت های بزرگ داخلی در حدود چه رقم هایی هست.
۴. منتقدان همیشگی و پیشروهای همیشگی.
درست همون موقع هایی که خیلی ها [طبق روال معمول] می گفتند این کارها مال ایران نیست، عده ای شروع کردند و سالها هم به تلاش ادامه دادند. همان موقع ها که سوال این بود که یعنی موفق خواهند شد؟ بحث این بود که اثبات کنند چرا نمی توانند موفق شوند. حالا همه می پرسند آیا موفق شده؟ و بحث سر این است که اثبات کنیم آیا شده یا نشده؟ روزی هم می رسد که موفقیت اثبات شود، و همه بحث کنند که اصلا همه اینها که از اول پارتی بازی بود! و اوضاع باز آرام شود تا وقتی که داستان دیگری از ابتدا اتفاق بیفتد.
۵. اصلا فرض کنیم دروغ باشند…
قطعا شما هم می دانید که تا چه حد در مورد اطلاعات دقیق مالی یک شرک ابهام وجود داره و اطلاعات کافی و روشن نیست و جدا از آن، ارزش گذاری روی یک کسب و کار با در نظر گرفتن همه توانمندی ها و آینده پیش رویش چقد مبهم هست.
حالا به فرض که این رقم‌ها همه ساختگی هستند، عده ای هم یزید وار(!) حق بقیه استارتاپ ها را خورده اند و راه آب را بسته اند. از زاویه دید مثبت نگری، به هر حال خوشحالم که از سیزده کشور در لیست بالاتر هستیم، و قطعا کم کم به چشم خیلی ها می آییم و در آینده نزدیک می توانیم رتبه های بالاتری از آن خودمان کنیم. اگر فرضا رقم های واقعی کمتر از این می بود، اصلا توی لیست نبودیم! حالا اگر می‌شده به این راحتی ها دروغ بگوییم و این کارِ بد ِ بد ِ بد در نهایت انجام شده، خب اعداد بالاتری اعلام می شد برای اسم کلی استارتاپهای ایرانی بهتر بود که!
۶. چرا همه فقط با دوستانشان گل کوچیک بازی می کنند؟
باور کنید اینطور نبوده که بخواهند دیگران را بازی ندهند. احتمالا نمی دانسته اند بازی‌کن های آماده به بازی ِ دیگری هم هست که مهارت زیادی در گل کوچیک دارند! شاید کافی بوده بازی‌کن های بهتر روی خودشان کار کنند و خودشان را هم نشان دهند. شاید راهش این نباشد که برویم در خانه شان و فریاد بزنیم. شاید باید اطلاعات بیشتری فراهم کنیم، و مهارت گل کوچیک خودمان را مخفی نکنیم و آنقدری بزرگ باشیم که یک مسئله کوچک برایمان عدد بزرگی نباشد. اصلا فقط گل کوچیک این محله نیست که! در محله های زیادی می توان گل کوچیک بازی کرد و به زودی تعدادشان بیشتر هم می شود. 
گفتار آخر؛ اما نتیجه؟
این ماجرا همیشه ادامه دارد. نه برای یک شخص یا یک مجموعه؛ از آکادمی گوگوشش بگیرید، تا پیج مسی بیچاره، تا موفقیت یک استارتاپ، تا ظهور یک شرکت، تا خیلی چیزهای دیگری که به اندازه کافی بزرگ و باورنکردنی باشند.
معتقدم بهترین نقش در این داستان را کسی بازی می کند که راه خودش را با تمام قوا ادامه می دهد و سرانجام به چیزی که می خواهد می رسد. نگران این و آن هم نباشید. همیشه موضوعی برای بحث و جدل پیدا می شود.
حالا هم به من خرده نگیرید. مدتهاست این داستان تکراری را دنبال می کنم و دیگر حفظ شده ام، اما در نهایت، من یک رهگذر هستم.
من پایان داستان را باز می گذارم و در پایان، همه منابع و لینک هایی که منتشر شده رو ذکر می کنم، اگر خواستید مطالعه کنید و قضاوت خودتان را داشته باشید.
گزارش اکونومیست از نمودار world startup report
پست آقای محسن ملایری در مدیوم دات کام در رابطه با این گزارش
نوشته آقای سلمان جریری : سایت :۸۸′۵۰ میلیون دلاری دیجی کالا – گزارشی غلط ولی درست
پست آقای مانی قاسمی در دیجیاتو
پست آقای مانی قاسمی در نقد گزارش منتشر شده
نوشته آقای سعید زنگنه در نقد گزارش منتشر شده
به روز رسانی ۹۳/۴/۲۳:
نام یکی از استارتاپ های ایرانی که در نمودار اکونومیست بود حذف شده و استارتاپ دیگری جایگزین شده است!
بالاخره ما نفهمیدیم دعوا سر چی بود!!؟ خیلی مبهمه
شخصا اصراری به آوردن تمام جزییات ندارم، چون دامنه بسیاری از اونها به حاشیه های مسئله منتهی میشه. بهترین کار اینه که منابع رو دنبال کنید و با دیدگاه خودتون قضاوت کنید.
البته این نظرسنجی گویا خود نشریه نبوده و در وبلاگ این نشریه به عنوان یه نظرسنجی نه اجرای یه پروسه شفاف صورت گرفته و قطعا کاملا سلیقه ای بوده
هرچند این سه برند ایرانی واقعا توانسته اند به برترین های ایران در این چند سال گذشته مطرح باشند ولی حالا برندهای دیگه آیا برتر و با به حق تر بوده اند اون بحث دیگه ای هست.
جالب اینه که اصلا دیجی کالا در این باره اسلایدی تو سایتش کار نکرده و تو اخبارش هم که اصلا یه ساله آپدیت نیست اشاره ای به این موضوع نکرده که تائید میکنه که اونام خیلی این رو جدی نگرفته اند
در رابطه با معتبر بودن این منبع، حق با شماست.
این گزارش حتی برای اولین باریه که منتشر میشه و یک نفر خواسته که اطلاعات رو از هر جا جمع کنه و تحت یک قالبی ارائه کنه. در واقع دوستان بیش از حد این گزارش رو جدی گرفتن. من یک جای دیگر هم گفتم، کم و بیش و ناقص بودن اطلاعات درست در مورد آمارهای کشور های دیگه و کل گزارش هم وجود داره.
باید دقت کنیم در حوزه آمار و ارقام یک استارتاپ تقریبا هیچ معیار درست قیمت گذاری در دست نیست. اوضاع در کشوری مثل ایران که بنا به هزار دلیل اطلاعات مخفی میشن بغرنج تر هم هست.
با احترام به نویسنده اما مضحک ترین مطلبی بود که در مورد این قضیه خواندم , مطلب فوق بود
سعی بر این بود که نگاه ها و سوالاتی که برای عده ای در این زمینه ایجاد شد رو متوجه ی اشخاصی غرغرو کنید که همیشه ناله میکنند اما اگر کمی عادلانه تر موضوع را نگاه میکردید , حرف های بغض آلود دوستانی که تازه استارت آپی راه اندازی کرده اند را نیز میدیدید
مورد بعدی هم اینطور است که دقیقا اینها نمیخواهند بچه های دیگر را در بازی گل کوچک بازی دهند , و دقیقا مانند بچه های لجباز دوست دارند همش خودشان گل بزنند و اگر روزی تیمی قوی پیدا شد , گریان میشوند و توپ را برمیدارند و به سراغ بزرگترشان میروند
اگر چشمانی روشن داشته باشیم , در میاییم که وب ایران نه تنها نیازمند تشویق نیست بلکه باید خود را از این مردابی که درش گرفتار شده است نجات دهد
در آخر هم برای دوستانی که ممکن است کنجکاو شده باشن توصیه دارم آمار منتشر شده را با افراد منتشر کننده مقایسه کنند و رابطه ها ربط دهند و در آخر هم به پازلی کامل شده میرسند که مطمئنم بعد از حل پازل نه تنها خوشحال نشده بلکه به حال وب ایران تاسف نیز خواهند خورد
در مورد استارتاپهای تازه راه اندازی شده، اینکه چه کسی جلوی اونها رو گرفته متوجه نشدم. یعنی اینکه چرا اونها در این بررسی دیده نشده اند؟ فکر نمی کنم مانعی در ارسال اطلاعات و شفاف تر کردن موضوع وجود داشته باشه، همونطور که چند تا از شرکت های اینترنتی دیگه هم آمار و اطلاعاتشون رو فرستادن و باعث شدند که نتایج بررسی تغییر کنه. به هر حال باز هم متوجه نشدم چه تهدیدی متوجه استارتاپ های نوپاست.
اگر منظورتان این است که یک شرکت مثلا خاورزمین مافیا ایجاد می کند، باید بدونید که در بازار آزاد به اندازه کافی سنگ اندازی و مشکلات برای کسب و کار نوپا هست که اینها اصلا دیده نمی شوند و باید به همه شان غلبه کند.
در اینکه رابطه مشخصی بین آمار منتشر شده وجود داره حرفتون رو می پذیرم. از نفوذ رسانه ای استفاده شده و تنها شرکت های خاصی نام برده شده اند.
اگر کلیات صحبت من رو متوجه می شدید، به این اشاره دارد که از ابتدا مشخص است که چنین گزارشی که آمار همه جانبه و دقیق نیست و اما اینقدر روی آن تمرکز شده که به نظر می آید یک اتفاق بزرگ رخ داده. صرفا کافی ست افراد در صحنه حضور داشته باشند و شفاف سازی اطلاعات انجام شود تا همه چیز قابل استناد تر باشد.
به علاوه اینکه، پیش از انتشار آمار، درخواست معرفی شرکت های بیشتر برای چند فعال استارتاپی دیگر هم فرستاده شده اما پاسخی داده نشده.
آمار های دروغین که اگر هم درست باشد باید شفافیت داشته باشند , مافیا , باند بازی و عوامل دیگر باعث میشود استارت های نوپا , دسته کم در زمینه ی فعالیت موارد گفته شده (دیجی کالا , بازار و…) دچار مرگ تدریجی شوند.
همانطور که بر همگان روشن است تجارت در وب ایران به سختی ممکن است و آمار های دروغین نیز باعث میشود حریفان تازه پا گرفته به شدت زمین بخورند
همه ی نوشته های بالای من در پاسخ این جمله ی سوالی شماست
“به هر حال باز هم متوجه نشدم چه تهدیدی متوجه استارتاپ های نوپاست.”